मेरा धेरै साथी राजनीति मनपराउ“दैनन् । जब राजनीतिको कुरा आउ“छ, उनीहरू नाक खुम्च्याएर भन्न थाल्छन्, यो फोहोरी खेल हो, स्वार्थी व्यापार हो, अनि पथभ्रष्ट र भ्रष्टाचारको अखडा । राजनीति गर्नेहरू छेपाराझैं रङ्ग फर्ेन सिपालु हुन्छन् । कुरा फर्ेन सिपालु, ढा“ट्न सिपालु, चाकडी र चाप्लुसी गर्न र गराउन सिपालु, नैतिकता, चरित्र र देश बेच्न सिपालु, दंगा फैलाउन सिपालु, लुट्न, त्रास फैलाउन र ज्यानै निमोठ्नसमेत सिपालु आदि-आदि आरोपै आरोपको पहाड ठड्याउ“छन् ।केही थोरै साथीम्ँात्र रँजनीतिमा रुचि भएको मैले पाएको छु । भर्खरै नया बर्ष (2010) को शुभकामना आदान-प्रदान कार्यक्रममा एकजना अर्थशास्त्रका विद्यार्थी नेताले आफूलाई भविष्यको अर्थमन्त्रीको रूपमा परिचय गराए । म उनको मिल्ने साथी भएको नाताले उनको मनोकांक्षा पूरा होस् भनी शुभकामना दिए“ । तर भित्री मनले भने उनको यो स्वार्थी र घमण्डीपना ठीक मानेन । यसैबेला मैले एकजना मेरा कानुनका साथीलाई सम्भिmए“ । उनी छात्रवृत्ति पाएर विदेश पढ्न जा“दै थिए । कलेजको क्यान्टिनमा चिया पिइरहेको बेला उनले भनेका थिए, दर्ुइ-चार वर्षराजनीति गरिएकै छ । अब जति वर्षपछाडि आए पनि मलाई पार्टर्ीी चिन्दैन भन्ने पीर छैन । नेपालमा पढेका नेताको कमी छ । म त्यो कमी पूरा गर्ने सोचमा छु । उनले यति भनिरह“दा भविष्यमा कानुनमन्त्री बन्ने उनको स्वार्थ प्रस्ट झल्किन्थ्यो । त्यस्तै करिब दर्ुइ वर्षघि स्ववियु चुनावमा एक कलेजबाट नेविसंघको अध्यक्षमा जितेपछि युवा नेतृले संवाददाताको खुल्दुली शान्त पार्दै भनेकी थिइन्, भविष्यमा अर्थमन्त्रीचाहि“ जरुर हुनेछु । उनी अर्थशास्त्रकी विद्यार्थी हुन् । अर्थ गलत नलगाउने हो भने जेजति युवा राजनीतिमा होमिएका छन्, तीमध्ये धेरैजसो भोलिका ती चिल्ला गाडी, सेवासुविधा, सामाजिक इज्जत
-पैसा र शक्ति प्राप्तिपछि जन्मिने) प्रतिष्ठामा लोभिएको सजिलै महसुस गर्न सकिन्छ । युवा पिढीले यस्तो सोच्नुमा वर्तमानका इतिहास रचयिताहरूको -राजनेता भनिने राजनीतिकर्मीको) भूमिका नकार्न मिल्दैन ।
राजनीति व्यापार होइन, हुनुहु“दैन, खालि नाफाको मात्र लेखाजोखा गर्ने । यो विशुद्ध समाजसेवा हो । यसलाई युवानेता तथा नेतृले बुझ्नु र व्यवहारमा लागू गर्नु जरुरी छ । शक्तिको आडमा मनपरी सञ्चालित गर्ने थलोको रूपमा विकसित गर्ने कुसंस्कार युवा राजनीतिज्ञले चिर्नु आवश्यक छ । जनताले कुनै पनि दल तथा नेतालाई निश्चित दायित्व सुम्पेर जिम्मेवार ठाउ“मा पठाएका हुन्छन्, नकि पौंठेजोरी खेली एकले अर्कालाई पर्छार्न अनि देश र जनताको भावना कुठाराघात गर्न ।
म एक सामान्य नागरिक हु“ । राजनीति गर्ने रहर छैन । तथापि मलाई राजनीति मनपर्छ । यस अर्थमा कि राजनीति देशको भविष्य हो । देशको सामाजिक, आर्थिक, सांस्कृतिक, कानुनी मूल्य र मान्यताको संरक्षक हो । संविधान र कानुनको स्रोत हो । त्यसैले राजनीतिलाई एक विज्ञानको रूपमा स्वीकार गरिन्छ । जब हामी कुनै पनि देशबारे कुरा गर्र्छौं, त्यहा“ शर्ीष्ा स्थानमा राजनीति आउ“छ । राजनीतिले कुनै पनि देशको परिचय गराउ“छ । चाहे लोकतान्त्रिक सरकार होस् या निरङ्कुश, व्यवस्थापिका र कार्यपालिका नभएको देश सम्भव छैन । त्यसैले राजनीति र राजनीतिकर्मी नभएको देश सास नभएको मर्ुदासरह हुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ । जसलाई राजनीतिकर्मीले प्रश्वास भर्ने गर्छन् । फरक यति हो, सही राजनीतिक दर्शन, सिद्धान्त, आदर्श संस्कार र दृष्टिकोणद्वारा प्रशिक्षित राजनीतिज्ञले देशलाई स्वच्छ, निःश्वास भर्न सक्छन् भने दूषित सोच, संस्कार, दर्शन र दृष्टिकोणद्वारा प्रशिक्षित राजनीतिज्ञले दूषित प्रश्वास भर्छन् । ठीक वर्तमान नेपालजस्तै ।
राजनीतिको आफ्नै संस्कार हुन्छ, प्रतिपक्ष तथा विपरीत विचारको सम्मान गर्ने । देश, जनता, मानवता र नैतिकताको सधैं कदर एवं सम्मान गर्ने । तर नेपालमा त्यसको ठीक उल्टो राजनीतिक कुसंस्कार विकास भएको देखिन्छ, जिताहा र मिचाहा प्रवृत्ति दिन-प्रतिदिन फस्टाउ“दै गइरहेको छ । कसैले तपाईं भनोस् या नभनोस् आफैं मपार्इं भइटोपल्ने प्रवृत्ति दल तथा नेतामा हावी भएको देखिन्छ । आफ्नो विचार र स्वार्थवृत्तभन्दा अलग विचार राख्नेले सासै फर्ेन पाउनु हु“दैन भन्ने संस्कारले प्रमुखता पाइरहेको छ । यस्तै गलत सन्देशका कारण युवा वर्गको ठूलो भीड राजनीतिक वितृष्णाको सिकार भएको देखिन्छ । जसले देशलाई सही दिशानिर्देश गर्न बाधा पुगेको छ । किनकि राजनीति युवा वर्गको चासो र बहसको विषय हुनर्ुपर्छ । यसको मतलब सबै युवाले राजनीति गर्नुपर्छ भन्ने होइन । उनीहरूको अर्थपर्ूण्ा तर्क र सही दृष्टिकोणले देशलाई अग्रगामी दिशानिर्देश गर्न महत्त्वपर्ूण्ा भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ ।
देश गन्तव्यहीन भएको छ । सरकारमै रहेका दल सरकारले यो गरेन, त्यो गरेन, यो समस्या छ, त्यो समस्या छ, मैले त ठीक गरेको छु, फलानो मन्त्रीले गरेन, मेरो पार्टर्ीी त ठीक गरेको छ, अर्को पार्टर्ीी गरेन भनेर चिच्याइरहेका छन् । भाषणमा जसले बढी अर्को पार्टर्ीीई दोष दिन र समस्या देखाउन सक्यो, उति राम्रो भन्ने होड चलेको छ । हो, सबैलाई थाहा छ, समस्या त छन् । समाधान के - यस विषयमा कुनै दल र सरकार संवेदनशील देखि“दैन । राजनीतिकर्मीको काम समस्यामात्रै देखाउने होइन । देखिएका समस्याको समाधान र निकास खोज्ने हो । समस्या मात्र देखाउने हो भने त हाम्रो गाउ“को गैरीघरे दिदी -उनको नाम छैन), डा“डाघरे काका, ठूलाघरे जेठादाइ, उनीहरूलाई सोधे कुनै दलका नेताले देखाउने समस्याभन्दा कैयौं गुना बढी भोगिरहेका यथार्थ समस्या बताउन सक्नेछन् । जागिर नपाएर सडकमा भौंतारिइरहेका युवा, पानीमा नुन मिलाएर, दर्ुइ रुपैया“को सागले दर्ुइ दिन पुर्याएर खाने बेरोजगारले बताउन सक्छन्, उनीहरूका समस्या ।
घरेलु हिंसाको सिकार भएर दिनरात पिल्सिएका महिलाले बताउन सक्छन्, उनीहरूका समस्या । गरिबीले छट्पटाइरहेका नेपालीका खाली पेट र नाङ्गा आङहरूले बताउन सक्छन्, बल्ल उनीहरूका यथार्थ समस्या । कुनै चिल्ला गाडीबाट ओर्लिएर मञ्चमा पुग्दा जुत्तामा धूलो ट“ासियो कि भनेर चिन्तित हुने नेताले ठाडो औंला पारेर खुल्ला आकाशलाई तर्सर्ाादैमा अनि समस्यै समस्याको पहाड ठड्याउ“दैमा उनीहरूले वास्तविक समस्या बुझेको भ्रममा पर्ने जनताको भीडमा अब कमी आइसकेको छ । देशको विकास कसैको आरोप- प्रतिआरोप र भाषणमा भर पर्दैन, उसको समयसापेक्ष सही भिजनमा भर्रपर्छ ।
अब नेपालीले अर्काको गल्ती देखाएर, आरोप लगाएर मख्ख पर्ने नेताभन्दा समस्याको सही पहिचान गरी समाधानको उपाय खोजी गर्ने सही राजनीतिक दृष्टिकोण भएको राजनेताको ख“ाचो महसुस गरिरहेका छन् । यो ख“ाचो अब युवानेता तथा नेतृहरूले पूरा गर्नुपर्छ । भौतिक सुख, व्यक्तिगत स्वार्थ र संकुचित विचारलाई त्यागी समस्यै समस्यामा गुजुल्टिएको नेपाललाई मेसो मिलाएर फुकाल्ने जिम्मा युवा पुस्ताको का“धमा आएको छ । यो आवश्यकता युवा पुस्ताका नेताहरूले बुझेर बढ्नु जरुरी छ ।
(प्रस्तुत लेख युवा पंक्तिको राजनीति बिकासक्रमलाई अध्ययनबाट विश्लेषण गरेर लेखिएको हो)
- राजेन्द्र गौतम